Zanim do ślubu...
30 maja 2019, 13:57
Małżeństwa często zawierano pomiędzy mieszkańcami tej samej wsi. Okazją do poznania innych panien (panna to, jak podaje Bruckner, ‘córka pana’, w staroczeskim hpanna; znaczenie wtórne to ‘dziewica’) i kawalerów (nazwa od Włochów kawalkujących, ‘uczących jazdy sztucznej, karery’, od cavallo, łac. caballus, ‘koń’, franc. cheval mamy w szwależerach) były tak zwane tłoki, a więc spotkanie młodych, którzy chcieli porozmawiać i potańczyć (Bruckner pisze, że była to zabawa przed zbiorową pracą całej wsi; jednak we współczesnym znaczeniu, zachował się tylko element rozrywkowy). Sama nazwa pochodzi od wyrazu ‘tłok” (w sensie: tłuc, a nie tłok!; z pierwotnego telk; po litewsku tałka). Podobnie uważa Boryś (Boryś:2005), jednak zawęża znaczenie do wyrażenia ‘zbierać do wspólnej pracy’.
Gdy na zabawie młodzi przypadli sobie do gustu, kawaler prosił rajka o oficjalne pośredniczenie w rajeniu. Raić wg Brucknera wywodzi się odwyrazu ‘rada’ oznaczającego ‘senatora’ (w czes. pán rada; radzić, radny, radca, dawniej i rajca z radźca, a stąd i rajcować, rajczyni, i raić, naraić). Inni badacze tłumaczą ten czasownik jako: ‘polecać, proponować, rekomendować, swatać’ (Boryś) albo po prostu ‘polecać’, wskazując na etymon ‘rajca’ (Mańczak: 2017).
Kolejnym etapem rajenia było uzyskanie zgody rodziców panny młodej na kumplementa, czyli oficjalnie spotkanie rodziców i przyszłych narzeczonych. U Sławskiego (Sławski:1952-1956) komplementa oznaczają ‘zaloty, konkury’ (u Potockiego) i pochodzą od wyrazu komplement (‘pochwała, często przesadna, pochlebstwo’). Taki źródłosłów ma sens, jeśli wiadomo, że istotą kumplementów stanowiło właśnie zachwalanie potencjalnego kandydata na męża. Zazwyczaj po pozytywnych efektach poprzedniego etapu, w domu pana młodego organizowano opatry. Nie można wskazać pewnej etymologii. Być może ma to coś wspólnego ze słowem patrzyć, które wywodzi się od ‘patry’, co znaczy ‘ślepie, oczy’. W kontekście rozumienia opatrów jako oględzin majątku przyszłego pana młodego, ciekawy jest zwrot patrzy mi się, a więc ‘należy mi się’ (Bruckner).
Dodaj komentarz